ZBOROWSKIE

Gwara śląska

Opublikowano: niedziela, 18 marca 2012 09:49

Gdy zacząłem się wgłębiać w temat "językoznawstwo"- nie będę ukrywał, trochę się przeraziłem. Temat ogromny, brak jednolitości poglądów wśród ekspertów i mnogość pojęć z tym związanych spowodowała, iż postanowiłem go ograniczyć, przedstawić zaledwie kilka najistotniejszych faktów i zakończyć całość słownikiem.

Język śląski jako taki nie istnieje, a w publikacjach językoznawców jest określany jako dialekt języka polskiego ! , chociaż Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna - ISO przydzieliła mu kod: "SZL" w normie ISO 639-3, a ilość słów pochodzenia czeskiego, morawskiego i niemieckiego, według mnie wskazuje na zupełnie coś innego.

Jeśli nie mamy swojego języka, to będę mówił o Dialekcie Śląskim.

Na Górnym Śląsku można wyodrębnić m.in. następujące dialekty:

  1. Dialekty centralne obejmujące Pyskowice, Rybnik, Mikołów.
  2. Dialekty pogranicza śląsko-małopolskiego obejmujące Katowice, Mysłowice, Tychy, powiat pszczyński.
  3. Dialekty pogranicza gliwicko-opolskiego obejmujące powiat gliwicki, tarnogórski i lubliniecki.
  4. Dialekty północne obejmujące powiat raciborski na zachód od Odry.
  5. Dialekty laskie obejmujące okolice Pietrowic Wielkich, Krzanowic (pd-zach fragment powiatu raciborskiego).
  6. Dialekt Kobylorzy obejmujący teren Strzelec Opolskich, Kamienia Śląskiego i Kotlarni.
  7. Dialekt namysłowski na wschód od Namysłowa (bez rejonu miasta).
  8. Dialekt sycowski na wschód od Sycowa (bez samego miasta).
  9. Gwary Krysioków w okolicach Opola.

I tak, z tych wszystkich współczesnych opisów i klasyfikacji wynika że w Zborowskiem posługujemy się dialektem śląskim z pogranicza gliwicko-opolskiego. Przygotowując słownik, znalazłem najbardziej nam zbliżony na stronie internetowej godka.pl.Usunąłem z niego sporo wyrazów, a w wielu zmieniłem pisownie próbując jak najbardziej odzwierciedlić i przystosować do gwary zborowskiej.

Życzę miłego czytania i koniecznie używania na co dzień.

Witold Segeth

A

  • abfal - odpad
  • abo - albo
  • absztyfikant - kawaler, zalotnik
  • abzac - obcas
  • adresa - adres
  • adwynt - adwent
  • afa - małpa, @
  • agac - akacja
  • agacowy - akacjowy
  • ainlauf - lane ciasto, lane kluski
  • ajmer - wiadro
  • ajnbryna - zasmażka
  • ajnfachowy - byle jaki, zwykły
  • ajnfart - wjazd na teren posesji
  • ajntopf - obiad jednodaniowy, pierwsze danie
  • ajzynblat - brzeszczot
  • ajzynzyjga - piłka do metalu
  • aktyntasia - aktówka
  • akuratny - dokładny
  • ała - miejsce bolesne, mieć ała - być chorym na umyśle
  • amajza - mrówka
  • ancug - garnitur
  • ankrować (hankrować) - umacniać pękający budynek przy pomocy śrub i prętów
  • apfelzina - pomarańcza
  • aptyka - apteka
  • arbajciok, arbajtancug - kombinezon roboczy
  • arbajty - ubranie robocze
  • asić sie - imponować, przechwalać się
  • asta - gałąź
  • asiok - popielnik
  • aszynbecher - popielniczka
  • aufrygować - wykłócać się
  • ausgus - zlew
  • auslynder - obcokrajowiec, cudzoziemiec
  • auspuff - rura wydechowa (w samochodzie, motocyklu)
  • auto - auto, samochód
  • autobana - autostrada

B

  • baba - kobieta, żona
  • babrać się - brudzić się
  • badeduch - ręcznik kąpielowy
  • badki - kąpielówki, zob.: batki
  • badywana, badewana - wanna kąpielowa
  • bajsnońć - ugryźć
  • bajtel,bajtle - chłopak, dziecko,dzieci(małe)
  • bajzel - bałagan
  • bakać - palić (odnośnie wyrobów tytoniowych)
  • bal - piłka do gry/zabawy
  • balek - okrągły kawałek drzewa
  • baloniok - fura na oponach z samochodu
  • bałamoncić - zawracać głowę, zwodzić
  • bałplac - działka budowlana
  • bamber - bogaty gospodarz, rolnik
  • bamontny - półprzytomny
  • bana - pociąg
  • banhof - dworzec kolejowy
  • bania - dynia
  • bank - ławka
  • barzyj - bardziej
  • basok - człowiek otyły, z dużym brzuchem
  • batki, badki - majtki, kąpielówki
  • baumwola, bawołna - bawełna
  • bebech - obfity brzuch
  • bebechy - wnętrzności
  • beblać - gadać głupoty
  • babok - nie istniejący zły stwór, którym straszy się dzieci
  • beczeć - płakać
  • bela - beczkowóz
  • bele kaj - byle gdzie
  • belontać - mieszać (o płynach)
  • belować - prasować (słomę, siano) w formę walca
  • belowanie - wzdęcie
  • bera - anegdota, dowcip, bery - zmyślona opowieść
  • betka - grzyb (dotyczy niejadalnych z blaszkami u spodu)
  • bety - bagaż, ekwipunek
  • bez - przez
  • bezmała - ponoć
  • bezto - przez to
  • bezuch - odwiedziny
  • bier - bierz, weź, zabierz
  • byfyj- kredens
  • bigel, bigiel -wieszak
  • biglować - prasować
  • biksa - puszka
  • binder - krawat
  • blajsztift- ołówek
  • blank - całkiem, zupełnie
  • blat - górna część stołu
  • blaza - pęcherz, odcisk
  • blic - błyskawica
  • blicablajter - piorunochron
  • blomba - plomba
  • blumkol - kalafior
  • blumnwaza - wazon
  • blumsztynder - kwietnik
  • blyndować, blindować - świecić w oczy (po oczach)
  • babok - duch, potwór
  • bocoń - bocian
  • bojki - bajki
  • bojtel, bojtlik - worek
  • bolok- siniec, miejsce bolesne od uderzenia
  • bombel - pompon
  • bombon - cukierek
  • bonclok - kamionkowe naczynie do kiszonej kapusty lub ogórków
  • bonkawa - kawa parzona
  • bormaszyna - wiertarka pneumatyczna
  • borok - biedak, nieudacznik, nieborak
  • bratherinigi - śledzie opiekane, zazwyczaj w zalewie octowej
  • bratkartofle - kartofle smażone na patelni
  • bratruła, bratrura - piekarnik
  • brauza - kwaśny napój gazowany
  • brecha - łom
  • brifkastla - skrzynka na listy
  • briftasia - portfel, teczka na dokumenty
  • briftreger- listonosz
  • brołtzupa, wodzionka - chleb zalany wrzątkiem
  • brotbiksa - pojemnik na chleb
  • bruch - przepuklina
  • brunotny- brązowy
  • bruzda - skiba
  • bryle, brele - okulary
  • bryna - denaturat
  • brynol, bryniol - denaturat, spirytus, pijak
  • buc - ktoś kto jest marudny
  • buceć - przezywać na kogoś
  • bucek -syrena do sygnalizacji
  • bulić - 1. burzyć, 2. płacić
  • buła - opuchlizna
  • bumela, bumelka - wagary, ucieczka (np. z pracy)
  • bunclok - kamionkowe naczynie (np. do kiszenia kapusty). Nazwa pochodzi od miasta Bunzlau (dziś Bolesławiec), gdzie wynaleziono ten rodzaj (kwasoodpornej) kamionki.
  • byamter - urzędnik
  • byda - będę
  • bydli - wołowy
  • byfyj- kredens
  • byrna- żarówka
  • bysztek - sztućce
  • byzuch - odwiedziny

C

  • cajtung - gazeta
  • canbyrsta - szczotka do zębów
  • capić - śmierdzieć
  • cechować - zaznaczać (w budownictwie np. miejsce na dziurę w ścianie)
  • celt - namiot
  • cera - córka
  • ceski - moneta dziesięciogroszowa, dziesięciohalerzowa
  • chabozie, chabezie - gałęzie, krzaki
  • chabić - kraść
  • chabnąć - ukraść, zwędzić
  • chaby - iść na chaby - iść kraść
  • chachor - łobuz, chuligan, pijak
  • chachmęcić - prowadzić lewe interesy, kombinować
  • chachnąć - uderzyć
  • chadziaj - śmieć, niechluj , dziad , nazywano tak również ludność napływową, która przybyła na ziemie śląskie za Buga po II wojnie światowej
  • chaja - kłótnia
  • chajtnąć się - ożenić się, wyjść za mąż
  • chałpa - dom
  • cham - skąpiec
  • chamera - chmura burzowa
  • chamić się - być skąpym
  • charatać - 1. ciężko pracować; 2. pocharatać się - zranić się
  • charboł - but (zwyczaj stary, ciężki lub zniszczony męski but)
  • charceć - chrapać
  • charkać - smarkać, pluć
  • charlać - kaszleć
  • chasiok - śmietnik
  • chechlać - nieumiejętnie ciąć drzewo lub materiał drewniany/metalowy
  • cherlok - słabeusz, osoba chorowita
  • chichrać się - śmiać się
  • chloć - pić (alkohol)
  • chnet - za niedługo, niebawem
  • chop - mężczyzna, mąż
  • chrobok - robak, owad
  • chycić, chytać - chwycić, chwytać
  • chyży - szybki
  • ciaciać- upiększać, zbyt delikatnie postępować z kimś lub czymś
  • ciaplaty - błotnisty
  • ciapnąć - upaść, energicznie siąść
  • ciapryka - błoto, wszelki mokry bród
  • ciarach - brudas
  • ciągnie - zimno jest, przeciąg jest (zamknij łokno bo ciągnie - zamknij okno bo zimno jest)
  • cichi! - w lewo! (przy powożeniu komenda dla konia)
  • cićki - zanieczyszczenia w formie kulki z włókien materiału lub nici (na ubraniach)
  • ciepać - rzucać
  • cięgiem- nieustannie
  • ciga - koza
  • cigareta - papieros
  • ćma - ciemno, ciemność
  • ciorać - brudzić , szurać
  • cipka - kura
  • ciul, ciulik - członek męski, obraźliwie niedołęga, niedorajda
  • ciupać - rąbać
  • ciyngiem - ciągle
  • ciynszko - trudno
  • ciżba - tłok, ścisk
  • co - że
  • coby - żeby, aby
  • col - cło
  • colsztok - miarka składana do mierzenia długości
  • cołki - cały
  • cufal - fuks, przypadek
  • cug - pociąg › sznelcug - pociąg pospieszny, ciąg powietrza (np. w kominie)
  • cupać - kucać
  • curig, curik - do tyłu! (przy powożeniu komenda dla konia), z powrotem
  • cuzamen - razem, wspólnie
  • cwibla - cebula
  • cwinger , cwinga - ściskacz, np. klucz używany do odkręcania rur u hydraulika
  • cwist - przędza do cerowania, włóczka
  • cwiter - sweter
  • cychalter - biustonosz, stanik
  • cyckać - ssać
  • cyferblat - tarcza zegara
  • cyganić - kłamać
  • cygareta - papieros
  • cylnonć, cylnońć - trafić
  • czelodka - gromadka (dzieci, znajomych)
  • cześnia - czereśnia
  • czorny abo zmaraszony - brudny, czarny
  • czoska - kawałek drewna z żywicą

Ć

  • ćma - ciemność
  • ćmawy - ciemny
  • ćmić się - ściemnia się
  • ćmić - palić
  • ćmiyl - trzmiel
  • ćmok, cima, cimok, ćma - ciemno, ciemność. Ale z ciebie ćmiok - Ale z ciebie ciemnota.
  • ćwierciok lub ćwiarta - ćwiartka wódki lub naczynie o takiej pojemności
  • ćwikła - buraki
  • ćwok - przygłup, oferma

D

  • dachdeker - dekarz
  • dałerwela, dauerwela - trwała ondulacja
  • danga - tęcza
  • darzić sie - szczęścić się, udawać się, wieść się
  • dąbek - chryzantema
  • deka - koc
  • dekiel, dekel - pokrywka, nakrętka, wieczko, głowa; (Jo zarozki dostana na dekel - Zaraz oszaleję)
  • dinks, dings - coś nienazwanego (słowo wytrych), zastępuje prawie wszystkie nazwy własne związane z przedmiotami
  • dochtór - lekarz, doktor
  • doczkej, doczkej se - poczekaj, zaczekaj
  • dostony - dojrzały - dotyczy przede wszyskim owoców i warzyw dojrzewających w sztucznych warunkach.
  • dóma - do domu !
  • drabiniok - wóz drabiniasty
  • drabko, drapko - szybko
  • drabsik - rabuś
  • drach - rozrabiaka zob.: lomp
  • drałować - maszerować, szybko iść
  • drzewo - drewno
  • do dom - do domu
  • dudki - pieniądze
  • duldać - pić, zwł. głośno
  • dupny - wielki, duży, ogromny
  • durszlak - cedzak do makaronu
  • durch - wciąż, na wylot, por. fórt
  • dwiesta - dwieście
  • dychnąć, dychnąć se - odpocząć, odetchnąć
  • dyć - owszem, rzeczywiście, przecież
  • dylówka - podłoga z desek
  • dymfer - duży garnek, parnik
  • dymbcok - dąb, klocek z drewna dębu
  • dynga - tęcza
  • dziecka - dzieci
  • dziesiyńć - dziesięć
  • dziewiyńć - dziewięć
  • dziod - żebrak, niedołęga
  • dziołcha - dziewczyna
  • dzióbek - pocałunek (delikatny w usta)
  • dźwiýże- drzwi
  • dżistać - obgadywać, pleść głupstwa , pierdzieć, mieć biegunkę, rozwolnienie, zwymiotować, puścić bąka, palnąć głupstwo, mówić bez sensu, za dużo zob.: nadżistać się
  • dżistnąć - upaść, palnąć głupstwo, zwymiotować, puścić bąka

E

  • ek - zakręt, róg
  • eknąć się - pochylić się
  • ekstra - specjalnie
  • elefant - słoń
  • eli - jeśli, jeżeli, czyli
  • elwer - jedenastka (rzut karny), bezrobotny
  • enta - szczupak (skok do wody), kaczka, upadek (np pośliznąć się: "wywalić enta")
  • erbnąć - zob.: chabnąć, odziedziczyć

F

  • fach - półka lub talent zawodowy lub zawód np. mieć fach w ręku
  • fachman - fachowiec
  • faflok - gaduła, piersiówka
  • fajer, fajera - impreza
  • fajfka - fajka
  • fajla - pilnik
  • fajlować, sfajlować - obrabiać pilnikiem
  • fajować - owiewać zboże z plew
  • fajrować - świętować, obchodzić np. urodziny
  • familio, familija - rodzina
  • familok - budynek wielomieszkaniowy (kamienica)
  • fana - flaga
  • fandzolić, fanzolić - smęcić, mówić nie na temat
  • fanga - uderzenie pięścią
  • fanzola, fandzola - fasola
  • fara - plebania, parafia
  • farba - barwa, kolor
  • farbić - barwić
  • farfocel -drobne śmieci
  • farorz - proboszcz
  • fas, faska - beczka różnej wielkości
  • fater - ojciec (także łociec)
  • fazan - bażant
  • fedra - sprężyna
  • fedrować - urabiać np. węgiel przez górników
  • fefermincka - mięta (herbata miętowa)
  • feflać - mówić głupoty
  • feśter - leśniczy, myśliwy
  • felc - zagięcie, połączenie arkuszy blach
  • fertich - gotowe
  • fest - silnie, pewnie, bardzo
  • fet - smalec, tłuszcz
  • ficować - cerować
  • filcok - kalosz z filcem
  • filor - filar, słup
  • filować - podglądać, napełniać np. pączek marmoladą
  • filter - filtr
  • fiśnięty - pomylony
  • flama - płomień
  • flanca - sadzonki roślin
  • flaszka - butelka
  • flek - plama
  • fliger - samolot
  • flyja - nieporządna gospodyni, brudas
  • fojera, fojerka - ognisko
  • fojercojk - zapalniczka
  • fojerman - strażak
  • fojerwera - straż pożarna
  • folguma - koło obciągnięte gumą
  • forhang - zasłona (zob.: zwroty śląskie)
  • forsztelować - wyobrażać
  • fórt - ciągle precz, (być fórt) daleko
  • Franc - Franciszek
  • frasunek - zmartwienie
  • frechowny - bezczelny
  • frela - panna, zdrobniale z sympatią
  • frelka - panienka
  • Frida - zdr. Fryderyka
  • frup, fróp - korek butelki
  • fulać - kłamać, mówić niestworzone rzeczy (Fulosz jak murorz, a z kapsy ci cymynt leci - Kłamiesz jak murarz, a z kieszeni leci ci cement)
  • funt - pół kilo
  • furgać - fruwać, latać, łopotać (dot. np. flagi)
  • furt - precz, (być furt) daleko
  • fusbal - piłka nożna
  • fuslapa - onuca
  • futer - jedzenie, pasza dla zwierząt
  • futrować - karmić zwierzęta, żartobliwie w stosunku do człowieka
  • fuzekle, fusekle - skarpetki
  • fynsterbret - parapet
  • fyrlok - mątewka
  • fyrtniony - zwariowany

G

  • gacić - ocieplać, izolować
  • gadzina - zwierzęta
  • galyt - galareta z nóżek wieprzowych
  • galoty - spodnie
  • ganc - całkiem, bardzo
  • gańba - wstyd
  • gardina - zasłonka, firana
  • gardinsztanga - karnisz
  • gebis, gybis - proteza (zębowa)
  • geburstag - urodziny
  • gelender, gelynder - poręcz
  • gelt - pieniądze
  • geltag - dzień wypłaty, wypłata
  • genau - 1. teraz 2. dokładnie
  • gepel - kierat
  • gibać się - śpieszyć się
  • gibem - szybko
  • gibis, gybis - sztuczna szczęka
  • gibki - szybki
  • gichnońć - uderzyć
  • gift - trucizna
  • gilać - łaskotać
  • gilgotki - łaskotki
  • gipsdeka - sufit
  • gira - noga
  • giskana, gizkana - konewka, polewaczka
  • gitra - kraty
  • giwera - karabin lub broń
  • gizd, gizder, gisd - łobuz, huligan (ty giździe pieroński - obelga ty draniu)
  • glaca - łysina,
  • glacok - łysy
  • glajs - szyna
  • glanc - połysk
  • glancować - polerować
  • glaskugle - bombki
  • glaskule - szklane kulki
  • glyjta - emalia
  • gładko - ślisko
  • głoskać - głaskać, pieścić
  • gnojok - pryzma na obornik
  • gnotek - pniak, klocek do rąbania drewna
  • godać - mówić
  • godka - mowa, język
  • godny - głodny
  • Gody - Boże Narodzenie
  • gody - wesele
  • gogoły - niedojrzale owoce
  • goloc - fryzjer
  • görka - poddasze, górka
  • gorki - gorący
  • gorol - nie Ślązak, Zagłębiak
  • gorszyć się - obrażać się
  • gorzoła, gorzołka - wódka, alkohol
  • gowa - głowa
  • góra - strych
  • górol - góral
  • graca - łapa, motyka
  • graca´c - powoli co´s robi´c
  • gracić - zob. ciorać
  • gramili´c sie - wydostawa´c sie
  • grotek - balia
  • gruba - kopalnia
  • grubiorz - górnik
  • grunta - fundamenty
  • gryfny - ładny
  • grzych - grzech
  • gulik - studzienka uliczna, odpływ ścieków
  • gumolok, guminiok, gumiok - kalosz gumowy, (kalosze), gumowe buty
  • gumowe dakle - gumowe uszy (podsłuchiwanie)
  • gupi - głupi
  • gupielok - głupiec (pobłażliwie)
  • gutalin - pasta do butów
  • gymba - buzia, twarz
  • gynsi pampek - stokrotka
  • gynsty - gęsty
  • gypekhalter - bagażnik rowerowy
  • gyszynk - prezent

H

  • habać, habić - nabrać czegoś ponad miarę
  • habeta/habety - rzecz która jest bez wartosci np. na grzyby habety habozie - śmieci
  • haderlok - szmaciarz (handlarz makulaturą, zajęcie archaiczne)
  • hadra - szmata
  • haferfloki - płatki owsiane
  • haja - awantura, kłótnia, bijatyka
  • hajcować - palić, grzać, ogrzewać
  • hajs - coś gorącego np. piec węglowy w kuchni
  • hakać - plewić
  • hakenkrojc - swastyka
  • hajać - głaskać
  • halba- butelka wódki (półlitrówka
  • halbki - lekkie buty,meszty
  • handlager - pomocnik budowlany
  • handgrif - uchwyt
  • handszuły - rękawiczki
  • Hanys - Ślązak (od Hansa)
  • harkać - pluć
  • hasie - śmieci
  • hasiok - śmietnik
  • hauskyjza - "półtopiony" ser z kminkiem o ostrym smaku; ser domowy
  • hawerfloki - płatki owsiane
  • haziel - ubikacja
  • hazok - zając
  • heft - zeszyt
  • heftować - wymiotować
  • hejbama - akuszerka
  • heklować - szydełkować
  • heksa - czarownica, zła kobieta
  • heksenszus - nagły ból kręgosłupa, lumbago
  • hepać - odbijać (odgłos po jedzeniu)
  • hercklekoty - palpitacje serca
  • hercowa - łopata do węgla
  • hercszlag - zawał serca
  • herest - areszt
  • herestant - aresztant
  • heta! - w prawo! (przy powożeniu komenda dla konia)
  • hica, hyc - upał
  • hoch glanc - wysoki połysk
  • hołda - wysypisko w pobliżu kopalń, hut i zakładów przetwórczych
  • hozyntregry, hozyntregi - szelki
  • hynkiel - uchwyt

I

  • inacyć, przeinacać - przekręcać, wywracać kota do góry nogami
  • inkszy, inakszy , inszy - inny
  • ino - tylko
  • izba - pokój, dom
  • ize - że
  • ja - tak

J

  • jabol - wino jabłkowe
  • jagódki, jogódki - porzeczki
  • jakla - marynarka, żakiet, kurtka
  • jamrać, jamrować - skarżyć się, lamentować
  • jedyn - jeden
  • jegła - igła
  • jeronie, jezderyna (wyrażenie ekspresywne) - do pioruna
  • jezderkusie ! - o rany !, okrzyk przestrachu
  • jo - ja
  • jodać - jeść
  • jodło - jedzenie
  • juzaś - znowu
  • jył - ił, pole iłowe
  • jyny - tylko

K

  • kabza, kapsa - kieszeń
  • kachla - kafelka
  • kachlok - piec kaflowy
  • kadubek - budka lęgowa dla ptaków, karmnik
  • kaj tam - gdzie tam
  • kaj - gdzie
  • kajnikaj - gdzieniegdzie
  • kalfas - pojemnik na zaprawę murarską
  • kalika - kaleka
  • kamela - wielbłąd
  • kamelka - rumianek
  • kamrat - kolega, kompan, przyjaciel, towarzysz
  • kana, kanka - bańka (np. na mleko)
  • kandy - gdzie, którędy, dokąd
  • kanona - armata
  • kapa - przód (nos) buta, narzutka na łóżko, narzuta betonowa na komin itp.
  • kapelka - beret
  • kapelonek - wikary
  • kapołka - serwatka
  • kara - taczka
  • karuzel - karuzela
  • karlus - przystojny chłopak
  • karminadel, karbinadel - kotlet mielony
  • karnąć się - przejechać się
  • karyta - kareta
  • kasik, kajsik - gdzieś
  • kastla - skrzynka,skrzynia,kubeł
  • katung - karton, kartong
  • kauguma - guma do żucia
  • kelnia - chochla
  • kerchow, kirchow - cmentarz
  • kesik, kejsik - kiedyś
  • keta, kieta - łańcuch, bransoletka
  • kibel - wiadro
  • kichol - nos (brzydki)
  • kidać - plamić, kapać
  • kidnac - nalać trochę wody
  • kiecka - spódnica, sukienka
  • kiej - gdy, kiedy
  • kielnia - chochla
  • kierhof - cmentarz
  • kiero, kiery - która, który
  • kieuzać - slizgać się, kieuznouć - poślizgnąć
  • kilać - łaskotać
  • kimać - spać
  • kiper - auto z podnoszona paką pot. wywrotka
  • kipować - strzepywać popiół z papierosa
  • kiprować - wysypywać
  • kista - skrzynka, np. kista piwa
  • kiszka - kwaśne mleko
  • klachać - plotkować
  • klachy - plotki
  • klajd - suknia
  • klang, klank - dźwiek
  • klapacka - łapka na muchy
  • klapsznita - podwójnie złożona kromka
  • klara - słońce
  • klekot - grat
  • klepoki - bilon
  • klojznońć, kielzać - poślizgnąć się
  • klopsztanga - trzepak
  • klotka - klatka
  • kloper - trzepaczka (do dywanów)
  • klupać - pukać
  • kłóotka - kłódka
  • knefel, kneflik - guzik
  • knif - sposób
  • kobiyta - kobieta
  • kobuch - jastrząb , nieporęczne naczynie (Górny Śląsk *), kontroler (biletów)
  • kocher - pojedyncza, elektryczna kuchenka.
  • kofer - walizka
  • kojtnąć - umrzeć
  • kokosfloki - wiórki kokosowe
  • kokot - kogut
  • kokotek - kran
  • kole - koło, niedaleko, obok, wokół
  • kolybać - kołysać
  • koło - rower
  • kołocz - ciasto drożdżowe, placek
  • kołoczek - drożdżówka
  • koncek, konsek - kawałeczek
  • kopacka - wykopki (ziemniaków)
  • kopidoł - grabarz
  • kopruch - komar
  • kopyrtka - salto, przewrót
  • korcić - kusić
  • kostyra - kość
  • koulkastla - węglarka
  • kowol - kowal
  • kozać - kazać
  • kozatelnica - ambona
  • kozok - koźlarz (grzyb)
  • kragel, kragiel - kołnierz
  • krajzyga - piła tarczowa z blatem zob.: blat
  • kranc wurztu - pęto kiełbasy
  • rośikůń - koniczyna
  • krauza - słoik
  • krepel - pączek
  • kristbaum - drzewko świąteczne, choinka
  • krojc - krzyż
  • krojcok - mieszaniec (ras); osoba, której rodzice pochodzili z dwóch różnych grup etnicznych; mieszaniec polsko-śląski
  • krojcung - skrzyżowanie
  • krojzoter - żmija zygzakowata
  • kronlojchter - żyrandol
  • krupniok - kaszanka
  • krupy - 1. kasza; 2. drobny grad
  • kryka, kryja - laska
  • kryklać - mazać, bazgrać na papierze
  • krzikop - rów
  • krzok, kszok - krzak
  • ksiónc - ksiądz
  • kucać - kaszleć
  • kudłać - czochrać
  • kudły, kudełki - brzydkie włosy
  • kugla - kula
  • kugellager - łożysko kulkowe
  • kukać - zerkać
  • kulok - wałek do włosów, papilot
  • kulać - 1. toczyć; 2. wałkować (np. ciasto na makaron)
  • kurbla - korba
  • kurzok - palacz
  • kurzyć, kurzić - palić papierosy
  • kusik - buziak
  • kust - wyżywienie
  • kwaretka - 0,25 litra wódki
  • kwaska - 1. kapusta kiszona; 2. sok z kiszonej kapusty
  • kyjza - ser

L

  • lachać sie - śmiać się
  • lacie - domowe obuwie
  • laclik - śliniak
  • laga - gruby kij
  • lahyta - grubsza listwa
  • lajbik - zob.: bistenhalter - biustonosz
  • lajera - katarynka lub ciągłe powtarzanie tego samego
  • lajerman - kataryniarz
  • lajsta - listwa
  • lak - cerata
  • larmo - hałas, krzyki
  • lasia - metalowa poprzeczka przy słupku, do której przybija się przęsło płotu
  • lata - zob. eka
  • latopjyrz - nietoperz
  • latosi - tegoroczny
  • latoś - w tym roku
  • lauba - 1. ganek 2. altana 3. wiatrołap
  • lazaryt - szpital
  • leber - osoba niefrasobliwa, leser
  • leberwuszt - pasztet (wątrobianka)
  • lecieć - padać (deszcz), biec
  • legitka - legitymacja
  • lejty - lanie
  • leko - łatwo
  • leluja - ciamajda, mieczyk , lilia
  • lelyń - jeleń
  • lezie - idzie, wchodzi
  • lichy - słaby, mizerny
  • lilowy - fioletowy
  • limo - podbite oko
  • lipsta - narzeczona, ukochana
  • lipścić - flirtować, chodzić ze sobą
  • liwa - gęś
  • lojfer - dywan, chodnik
  • lomp - zob.: dziod, zob.: chachor
  • luft - powietrze (do luftu - do niczego, do bani)
  • luftbiksa - wiatrówka (strzelba)
  • luftnąć sie - nie trafić w coś, zaczerpnąć powietrza
  • luftować - przewietrzać, np. pomieszczenie
  • lump - dziad
  • lygnąć sie, legnąć - położyć się
  • lykarstwo - lekarstwo
  • lykować sie - leczyć się, opatrywać
  • lynga - bagietka
  • lynga - bułka francuska
  • lyńcuch;leyńcuch - łańcuch
  • lyskowe - orzechy laskowe

Ł

  • łach, łachy - ubranie
  • łaska - łasica
  • łaz - młody las
  • łazęga, łazynga - włóczykij
  • łazić - chodzić
  • łobrus, uobrus - obrus zob. serwet, tisztuch
  • łobślindrać się - ubrudzić się
  • łociec, uociec - ojciec (także fater)
  • łonaczyć sie - źle się prowadzić, uprawiać seks
  • łonaczyć, załonaczyć - robić, założyć, zmieniać, przekształcać
  • łoński - miniony (rok, tydzień)
  • łosiym, łoziem - osiem
  • łosprawiać - opowiadać

M

  • majs - kukurydza
  • majtać - robić ślad pędzlem lub malować drobnymi ruchami
  • majzel - przecinak
  • makówa - rękawica, rękawica bokserska
  • makówki - potrawa - deser wigilijny z mielonego maku, słodkich sucharów lub bułki i mleka
  • malckafej - kawa zbożowa
  • malnůć - pomalować
  • malta - zaprawa murarska
  • mamlać sie - całować się
  • mamlać - żuć, lizać
  • mamlas - niezdara lub słup ogłoszeniowy
  • mamrać - narzekać
  • mandle - migdały
  • mantel - płaszcz
  • mara - smród
  • maras - brud, błoto
  • markotny - smutny, zasmucony lub nie w humorze
  • masara - duża mucha
  • masorz - rzeźnik
  • maszkiycić - jeść, wyjadać smakołyki
  • maszkiytnik - łakomczuch, osoba łasa na słodycze
  • maszkyty - słodycze
  • maścić - psuć, zawalać sprawę
  • maślnicka - maselniczka
  • maznońć - uderzyć
  • medalikorze - ludzie z Częstochowy
  • melać - mleć
  • merta - mirt
  • meter - metr
  • miano - imię i nazwisko, nazwa
  • miech - worek
  • miesioncek, miesionczek - Księżyc
  • mieszek - portfel na drobniaki lub portfel
  • miglanc - cwaniak, łobuz
  • mioł - miał
  • misyjo - misja
  • miszong, miszung misiung - zaprawa murarska ; bałagan
  • miynsek - portmonetka
  • mjarkować - badać
  • mlyc - mniszek lekarski
  • mo - ma
  • modry - niebieski
  • mody - młody
  • mondry - mądry
  • możno - może
  • moplik - motorower
  • morzisko - biegunka
  • morzyć - czuć bóle brzucha
  • mosz - masz
  • mota - ćma, mól
  • motlać się - gmatwać się, plątać
  • możno - możliwe
  • mrankotny,mrancaty - zmierzły zob. markotny
  • mulorz - murarz
  • municyjo - amunicja
  • muskle - muskuły
  • muter, mutra - matka
  • muterka - nakrętka
  • mycka - czapka
  • myjtermas - metr krawiecki
  • mylka - zupa mleczna z mąką

N

  • na! - masz!; (proszę) weź
  • nachtop - nocnik
  • nacyjo - naród
  • naćkać się - najeść się, napchać żołądek
  • nadżistać się - wypić za dużo, pijany zob.: dżistać
  • nagel - gwóźdź
  • najduch - 1. znajda; 2. smyk (o dziecku)
  • naloć komuś - pobić kogoś
  • napasztować - przedrzeźniać, dokuczać A uon mie napasztuje - on mi dokucza
  • naprać sie - upić się
  • aprany - pijany
  • naroz - naraz
  • naskfol - specjalnie
  • nasuć - nasypać
  • nazad, nazod - z powrotem
  • nazdać - zwymyślać
  • nec - siatka
  • Neger, Nyjger - Murzyn
  • nerwowac - denerwować
  • nie wert - nie warto
  • nieskoro - późno
  • nikaj - nigdzie
  • niy - nie
  • Niymiec - Niemiec
  • niyusuchliwy - nieposłuszny
  • nocka - nocna zmiana
  • nudelkula - wałek do ciasta
  • nudelzupa - rosół (zupa) z makaronem
  • nudle, nugle - makaron
  • nupel, nuplik - smoczek
  • nynać - spać (o dziecku), zob. kimać

O

  • obalić, łobalić - przewrócić
  • oberiba, ouberiba - kalarepa
  • obiód, łobiód - obiad
  • oblekać - ubierać
  • oboczyć - zobaczyć, ujrzeć, dostrzec
  • obstować - stać za czymś (dotyczy wyrażanych opinii, światopoglądu)
  • obszkrobac - obdrapac
  • obsztalowac - zamowic
  • obuć - założyć, ubrać
  • ochlaptus - zob.: ożyrok
  • oddychnąć se - odpocząć sobie, odetchnąć
  • ogacić - owinąć lub ocieplić
  • ogonek - kolejka
  • oklapnyć - opadnąć
  • oma - babcia
  • onaczyć, uonacyć - zob.: łonaczyć
  • Oni, Łoni - Wy. Dawniej zwracano się do starszych osób zawsze z szacunkiem, w 3-ej osobie.
  • onkel - wujek
  • opa - dziadek zobacz też upa
  • oplerka, oplerek - gruba parówka
  • ordnung - porządek
  • ouberiba, oberiba - kalarepa
  • ożarty - zob.: naprany
  • ożyrok - pijak

P

  • padać - mówić, powiadać
  • padze - pada
  • paker - muskularny mężczyzna
  • pakerny - umięśniony, wielki
  • pampoń, pampuń - rolnik, gospodarz np. srogi pampoń - bogaty gospodarz na wsi
  • pana - przebita opona (zob.: zwroty śląskie)
  • pantać - pętać, wiązać, przywiązywać
  • papać - jeść (używane w stosunku do dzieci)
  • papagaj - papuga
  • papel - twarz (gruba) "taki papel"
  • papendekel - tektura
  • papiok , papniok - gwózdek (dokładnie gwóźdź wbijany do papy)
  • paryzol - parasol (por. knyrps)
  • pastwa - pastwisko
  • patrony - naboje › placpatrony - kapiszony
  • pedzieć - powiedzieć
  • penzyja , pynzyja - w:emerytura
  • perfum, parfium, parfin - w:perfumy
  • pfyrzichy - brzoskwinie
  • pic - blef
  • piec - smażyć
  • pierona kandego - zob. jeronie
  • pieroński - cholerny
  • pierwyj - dawniej
  • pierzyński - zob. pieroński
  • pikać - kłuć (zob.: zwroty śląskie)
  • piontka - pięćdziesiąt groszy (zob.: zwroty śląskie)
  • piskać - gwizdać, grać na piszczałce
  • pitfok - nóż do chleba, kozik, scyzoryk
  • pitlok - tępy nóż
  • piyńć - pięć
  • piyńść - pięść
  • piznąć - uderzyć, np. Na banhofie pizło dwie - zegar dworcowy wybił drugą (godzinę)
  • piździawica - ziąb, mróz
  • piździeć, piździć - ziąbić, wiać
  • piździk - zob.: moplik
  • plac - podwórko
  • plała - brezentowy dach ciężarówki, dach namiotu
  • plandeka - brezentowy dach ciężarówki
  • plaskaty - płaski
  • plompa - pompa
  • płacki - łzy
  • płony - niesłony, jałowy
  • po bosoku - boso
  • po leku (patrz leko) - powoli, łatwo
  • po wiela? - za ile?
  • pochać - broić, ruszać żarem w palącym się piecu
  • podciep - podrzutek
  • podugowaty - podłużny
  • podwiela - póki, dopóki, dokąd, jak długo
  • podzim - przedzimie, późna jesień
  • podziwać sie - przyglądać się
  • pogańskie krupy - kasza gryczana
  • pojakymu - dlaczego
  • pole - podwórko
  • Poloki - Polacy, emigranci z poza Śląska
  • polter - zwyczaj weselny w domu panny młodej trzaska się szkło i hałasuje
  • pompać - pompować powietrze np. do koła
  • pomywać - zmywać naczynia
  • Ponbóczek - Pan Bóg
  • portmanyj - portfel, portmonetka
  • porwać - ukraść
  • posa?knąć - rzucić urok, zaczarować
  • postrzedni - pośredni, średni, środkowy
  • pośmiwny - lubiący wyśmiewać innych
  • pośtamfować - potłuc, rozgnieść ziemniaki
  • potek - ojciec chrzestny
  • potka - matka chrzestna
  • potrow - drugi pokos siana
  • powanz, powąz - drąg do mocowania siana i słomy na wozie
  • powązić - mocować snopy lub siano na wozie
  • pozór - uwaga (Dej pozór! - Uważaj !)
  • póć - chodź (idziemy)
  • pódź (nó) sam - chodź (no) tu
  • półrzitek, półźitek - pośladek
  • pra? (zwrot retoryczny) - prawda?
  • prać się - bić się
  • prawok - prawdziwek (grzyb)
  • preswuszt - salceson
  • procesyjo - procesja
  • przać komuś - kochać kogoś, schlebiać komuś; (Jak jo ci przaja - Jak ja ciebie kocham)
  • przeca - przecież
  • przeciepować - wypominać , przerzucać
  • przedsia - samodzielnie, na własną rękę
  • przekludzać się - przeprowadzać się
  • przepadzity - zachłanny
  • przifanzolić - uderzyć, przypieprzyć
  • prziporek - rozporek
  • przychlast, przichlast - pupil, maminsynek
  • przykopa, przikopa - rów, strumyczek
  • przyrychtować - przygotować
  • psikać - kichać
  • psinco, psińco - nic
  • pszoć - kochać
  • pudź - chodź (pudź ino sam - chodź tutaj)
  • puki (robić) - pierdzić
  • pukiel, pukel - garb; plecy (skocz mi na pukiel - daj mi spokój)
  • pukieltasia, pukieltasza, pukieltaśka - plecak, tornister
  • puklaty - garbaty
  • pulać - sikać
  • pulać się - śmiać się, naśmiewać się
  • pulok - penis
  • putek - indyk
  • purtnońć sie - puścić bąka
  • pychol - pysk
  • pykać kogoś - kiwać kogoś
  • pympek - pępek
  • pyrlik - duży młot
  • pyrsk - na zdrowie, cześć (na pożegnanie)
  • pyrtek - malec

R

  • rabarber - rabarbar
  • radiska - rzodkiewka
  • raja - 1. grządka, 2. wers, 3. rząd (w drugyij raji - w drugim rzędzie
  • rajbetka - packa murarska
  • Rajch - Niemcy (jako kraj, ale głównie RFN)
  • rajcować - 1. dyskutować, 2. podniecać, 3. ›
  • rajtować - ujeżdżać, jeździć na czymś (na koniu, ośle, świni)
  • rajza - podróż
  • rajzować - podróżować
  • rajzyfiber, rajzefiber - lęk (radość, podniecenie) przed podróżą
  • rant - zob.: przykopa, skraj
  • recht - racja (zwykle w wyrażeniu "mosz recht" - "masz rację")
  • rechtor, rechtór, rechtorka, rechtórka - nauczyciel, nauczycielka
  • richtig - prawda, służy do zaakcentowania, podniesienia rangi słowa następującego, tłumaczone również jako bardzo, czy też zaprawdę; przykład: Tyś je richtig gryfno frela, czyli Ty jesteś zaprawdę ładną dziewczyną
  • robić - pracować
  • robotny - pracowity
  • rod, rody/-a - zadowolony/-na
  • rojber - zob.: chachor, zbój
  • rojbrować - rozrabiać, awanturować się
  • rolwaga - wózek transportowy
  • roma - rama, fenster roma rama okienna
  • roumbac - wycinac drzewo w lesie lub trzaskac na mniejsze kawałki
  • romplować - hałasować
  • rouza - róża
  • roz, ros - raz
  • roztomaity - różnorodny
  • ruby - gruby
  • rugzag - plecak
  • ruła - 1. rura, 2. tempo (wolne), 3. cisza, spokój; (Ale mosz ruła - Ale jesteś powolny)
  • rumpel - rozbójnik, rozbrykane dziecko
  • rus - karaluch
  • rychtować - przygotować,
  • rychtować do pjeca - ładować węgiel do pieca
  • rychtig, richtig - 1. całkiem, zupełnie, bardzo, naprawdę, 2. w porządku
  • ryczka - stołeczek
  • ryma - katar
  • ryszawy - rudy
  • rzadny, rzodny - brzydki
  • rzegotać - mówić bez ustanku
  • rzondzić - mówić chopy se rzondziouy we szynku
  • rzyć, rzić - dupa
  • rzykać - modlić się
  • rzympolić - grać na instrumencie (nieporadnie na instrumencie smyczkowym lub gitarze)

S

  • sałot - sałata
  • sam - tu, tutaj
  • sandale - sandały
  • scyzoryki - mieszkańcy Gór Świętokrzyskich, Kielc
  • se - sobie
  • seblekać się, seblykać się, seblyc się - rozbierać się
  • sebuć się, sebuj się - zdjąć buty/ zdejmij buty
  • sebuwac - przyrząd do zdejmowania butów
  • sejmować - zdejmować
  • sekutnik - komornik
  • seminać - zdejmować
  • siąpić, siąpą - mżawka
  • siedlok - rolnik, który ma dużo pola
  • siedym - siedem
  • sielok - pług dwuskibowy
  • siksa - pogardliwie na młode kobiety
  • sioć - sianie zboża
  • siodać, siednyć - siadać, usiąść
  • sipi - mży
  • sipa, szipa - łopatka na śmieci
  • siupnońć (se) - kucnąć (sobie)
  • siyc - kosić zboże
  • siymiyniotka - zupa wigilijna z siemienia lnianego
  • skóndsi - skądś
  • skrobaka - miotła z gałęzi brzozy
  • skrobek - krochmal
  • skrynt - zakręt
  • skubaczki - kobiety skubiące pierze
  • skukać - schować
  • skuli - z powodu, z tej przyczyny
  • slypia - oczy
  • słepać, słeptać - zob. chlać
  • słożyć (w piecu) - zapalić (w piecu)
  • smarkoc, smarkocz, smark - młody, niedoświadczony chłopak, smarkacz
  • smykać, smyczyć - iść gdzieś leniwie, bez chęci, spacerować bez celu , włóczyć się
  • snopel - smark wystający z nosa
  • somsiek - miejsce na słomę w stodole
  • sopnąć - zareagować agresją (dot. zwierząt, ale nie tylko)
  • soroń - ktoś obrażony, obrażalski
  • soroń - ktoś źle wychowany, cham
  • spodni - dolny
  • spodnica - halka
  • spodnioki - kalesony
  • spotrzebować - wykorzystać (gdy czegoś zabraknie)
  • spórny - niegrzeczny
  • sprać - zbić (dziecko)
  • spynd - skup żywca
  • spyrka - słonina
  • srogi - wielki, ogromny
  • sroła - gówniarz, smarkacz
  • stalkapa, sztalkapa - stalowy nosek buta (np. glana)
  • starka, starzyk, starzik - babka, dziadek
  • stofka, stowka - pobór rekrutów
  • stow - staw
  • stracić - zgubić
  • strom - drzewo
  • strzibny - srebrny
  • strzoda - środa
  • styknie - wystarczy
  • suchać - spowiadać
  • suchatelnica - konfesjonał
  • suć - sypać, puszczać gazy
  • synek - chłopak, młody mężczyzna
  • syr - ser
  • szaberplac - targ
  • szac - kawaler, zalotnik
  • szajbka - podkładka pod nakrętkę lub krótka firanka
  • szajs - dziadostwo, badziewie
  • szaket - marynarka zob. taż jakla
  • szałot - sałata, sałatka ziemniaczana
  • szaufynster - wystawa, okno wystawowe
  • szczewiki - buty
  • szcziga, szcziżka - nieposłuszna dziewczyn(k)a
  • szelontać - wstrząsać
  • szery - nożyce
  • szeslog - tapczan
  • szkarboły - buty (zazwyczaj stare, ciężke lub zniszczone męske buty)
  • szkolorz - uczeń
  • szkudzic - potajemnie czegoś szukać
  • szlag - uderzenie
  • szlajfka - wstążka, sznurówka
  • szlajfmaszyna - szlifierka
  • szlanga - żmija, wąż
  • szraubyncijer - śrubokręt
  • szlauch - wąż (np. strażacki), gumiszlauch - wąż gumowy
  • szlojder - proca
  • szlug - papieros, końcówka papierosa
  • szluk - łyk
  • szlus - koniec, amen, kropka
  • szłapa - 1. klapa, wejście na strych, 2. noga
  • szmary, smary - lanie
  • szmaterlok - motyl
  • szmergielpapiůr, szmergiel - papier ścierny
  • szmira - smar
  • sznaps - kieliszek wódki, wódka
  • sznita, sznitka - 1. kromka chleba (por. klapsznita) 2. cięcie, blizna po cięciu na ciele
  • sznupa - 1. pysk zwierzęcia 2. nos
  • sznupać - szukać, wąchać, grzebać w nieswoich rzeczach; (Kaj ty mi sam sznupiesz? - Czego ty tu szukasz?)
  • szolka - filiżanka, kubek
  • szoł - szedł
  • szpajza - deser, słodka przekąska
  • szpanga - spinka do włosów (metalowa)
  • szpanować - prostować np. szpanować gardiny, usztywniać (np. linę).
  • szpas - przyjemność, zadowolenie
  • szpek - słonina
  • szpil - gra, zabawa, mecz, rozgrywka (np. w kartach)
  • szpilplac - boisko piłkarskie
  • szpind - szafka na ubrania robocze
  • szplint, śplint - bolec
  • szpliter - ostry, drobny kawałek kości lub szkła, odłamek
  • szporobliwy - oszczędny (zaleta)
  • szporować - oszczędzać, gromadzić pieniądze
  • szpyndlik - szpilka
  • szpyrka - skwarka, kawałek smażonej słoniny, (zrr), słonina
  • szrank - szafa
  • szrauber - wkrętarka
  • szraubsztok - imadło
  • szrot - używane części samochodowe
  • sztachnońć się - zaciągnąć się (papierosem)
  • sztajger - sztygar
  • sztama - porozumienie
  • sztanca - prasa hydrauliczna
  • sztechówka , sztychówa - szpadel
  • szteker - gniazdko elektryczne
  • sztela - miejsce
  • sztelung - pozycja
  • szterować - 1. popychać, szturchać, ale też wywierać presję psychiczną, 2. przeszkadzać
  • sztof - materiał (np. na sukienkę)
  • sztora - zasłona
  • sztrajchycle - zapałki
  • sztrofa - kara
  • sztrajchować - malować
  • sztrofa - zwrotka
  • sztrom, śtrom - prąd
  • sztrykować - robić na drutach
  • sztucha´c - popycha´c
  • sztyglować się - stroić się, malować się (makijaż), poprawiać swój wizerunek
  • sztyjc - ciągle
  • sztyl - kij
  • sztyngiel - pręt metalowy np. do wędzenia
  • sztyrdziści, śtyrdziści - czterdzieści
  • sztyrnoście, śtyrnoście - czternaście
  • szterować - przeszkadzać
  • sztyry, śtyry - cztery
  • szumina - piana
  • szusblech, szucblech - zderzak, błotnik rowerowy
  • szwaja - zob. gira
  • szwajsować - spawać
  • szwarny - elegancki, przystojny
  • szwester - siostra
  • szwigerfater - teść
  • szwigermuter - teściowa
  • szwong, szwung - pęd, rozpęd, zamach
  • szychta - dniówka
  • szynk - bar, knajpa, pub

Ś

  • ściyrnie - ściernisko
  • śćepnůńć - zrzucić
  • śekane - mięso mielone
  • śkryftnąć - wyłączyć (np. światło)
  • ślimok - mazgaj
  • ślimtać - płakać, ślinić
  • Ślónzok, Ślojnzok - Ślązak
  • śliciuły - łyżwy
  • ślyzyk - plasterek
  • śmiéra, śmiyra, szmiera - smar
  • śmiertka - kostucha, śmierć
  • śmiotek - miotełka
  • śmjatek - szczotka do zamiatania na šipa - łopatkę do kurzu
  • śniodać - jeść śniadanie
  • śpanga, szpanga - spinka, klamerka
  • śpik, śpiki, śpikol - smark, smarki, smarkacz
  • śrobśtok - imadło
  • śteker - przełącznik
  • śtopować - cerować
  • śtora - zasłona
  • śtrykować - sztrykować
  • śtyryrogaty - czworokątny, kwadratowyświtnonć - przewrócic sie, spaśc
  • świynty - święty
  • świyrcok - świerk

T

  • tablyt - taca
  • tabula - tablica szkolna
  • tachać - dźwigać, przenosić ciężkie przedmioty
  • tajla - część
  • tanksztela - stacja benzynowa
  • tańcować- tańczyć
  • targać - rwac, wyrywac
  • tarło - tarka
  • tasia, taśka - torba
  • taszyntuch - chusteczka do nosa
  • taszenlampa - latarka
  • tej - herbata
  • tekla - plotkara
  • tela - tyle
  • terozki - teraz
  • tinta - atrament
  • tintać - pić
  • tisztuch - obrus zob. serwet, łobrus, uobrus
  • titać - trąbić klaksonem
  • titek - klakson
  • toczka - taczka
  • toć - oczywiście
  • tomata - pomidor
  • tonkać - moczyć
  • topek - nocnik
  • toplać - moczyć
  • torta - tort, tortensztik - porcja, kawałek tortu
  • tóż - w takim razie
  • tragac - taczka drewniana
  • treger - szyna (w konstrukcji stropu)
  • trep - niezdara, nieudacznik, głupek
  • trepy - chodaki, ogólnie buty
  • trichter - lejek
  • tropić się - męczyć się
  • trowa - trawa
  • trómpka - trąbka
  • trujok - grzyb trujący
  • trza - trzeba
  • trześnia - czereśnia
  • trzewiki - buty
  • trzi, trzij - trzy
  • tubera - gruźlica
  • tuberok - gruźlik
  • tukej - tutaj
  • tunrki - tenisówki, trampki
  • tuplikować - tłumaczyć
  • tuste - zob.: fet
  • tusty - otyły, tłusty lub smalec
  • tuśki - kredki do makijażu
  • tutej! - pij! (do małego dziecka)
  • tyj - zob.: tej
  • tyjater - teatr
  • tyrać - zasuwać
  • tyta - róg obfitości (torba ze słodyczami dla pierwszoklasistów) także pupa
  • tytka - torebka papierowa

U

  • ouberiba - kalarepa
  • uciupać - narąbać drzewa na rozpałkę
  • udawać - wydawać (pieniądze)
  • ufajdać się - ubrudzić się
  • ufifrać się - ubrudzić się
  • ujek - wujek
  • ukaranie - zmartwienie, kara
  • unfal - błąd, wypadek (coś jest unfal - coś nie działa)
  • unterhouzy - kalesony
  • uślimtany - zapłakany
  • utopiec, utoplec - baśniowy potwór, wciągał swoje ofiary do wody i topił je
  • utropa - zmartwienie

W

  • wachować - stróżować, pilnować
  • wachtyrz - stróż
  • wadzić się - kłócić się
  • wajać - płakać, skarżyć się
  • wajcha - zwrotnica lub uchwyt, np. dźwigni
  • wander - spacer, wędrówka
  • wandzka - pchła, pluskwa
  • wanielicki - ewangelicki
  • wartki, wartko - szybki, szybko
  • warzyć - gotować
  • waserwoga - poziomica
  • waszberet, waszbret - tara do prania
  • waszkorb - kosz na pranie
  • waszpek - miednica (miska)
  • wąty, wonty - 1. protest , 2. wątpliwości
  • wciry - zob. szmary
  • wedle - zob. kole
  • wela - fryzura, grzywka (ciepnyć welom - zarzucić grzywką)
  • wele - obok ,nieopodal
  • welować - wędzić kiełbasę lub szynkę
  • werkcojg - narzędzia
  • werksztela - warsztat
  • westa - kamizelka
  • wetnąć się (o coś) - założyć się (o coś)
  • wungiel, wongiek, - węgiel
  • wic - żart, anegdota
  • wieczerzać - jeść kolację
  • wieczerzo - kolacja
  • wiela - dużo, ile (w pytaniach) (Wiela je godzin = Która godzina?)
  • wieprzki - agrest
  • wierch, wiyrch - góra (czegoś), wierzch
  • wiertać - wiercić, borować zęby
  • wierza - chyba
  • wihajster - rzecz dla której nie ma określenia
  • wija - bijatyka, awantura
  • wilijo - wigilia
  • winkiel - zakręt
  • winszować - składać życzenia noworoczne
  • wlazł - wszedł
  • włazić - wchodzić
  • włócyć pole - bronować pole
  • woniać - wąchać, pachnieć
  • wor - upał
  • wrazić - włożyć, wtrącać się
  • wrazitek - osoba która się wtrąca w nie swoje sprawy
  • wszandy, wszyndy - wszędzie
  • wuszt - kiełbasa
  • wusztzupa - zupa z produktów świniobicia
  • wycug - opieka na starość
  • wydować sie - wyjść za mąż
  • wyglebić się - zob. obalić
  • wygnąć - wygiąć
  • wylyś, wylyść - wyjść
  • wynokwiać, wynokfiać - wydziwiać, grymasić przy jedzeniu
  • wyntka, wyndka - wędka
  • wypity - pijany
  • wytorbić się - zob. obalić
  • wziońść - wziąć, odebrać

Y

  • Yjzel - osioł
  • Yncyklopedyjo - encyklopedia
  • Ynglynder - Anglik
  • yno - tylko
  • Ynta - przewrót, upadek, skok do wody

Z

  • zaciągaczki - zasłony
  • zaciongnońć się - zachmurzyć się (o niebie)
  • zadatek - zaliczka
  • zadek - tył, tyłek, także rzyć
  • zafrópować - zakorkować, zakręcić
  • zajechać się - zamęczyć się
  • zakludzić - zaprowadzić
  • załośniczki - kolczyki
  • zamt - aksamit
  • zamtowy - aksamitny
  • zand - piasek (niem. der Sand - piasek)
  • zapucować - otynkować mur
  • zarozki - zaraz
  • zastawiać - zatrzymywać (kogoś)
  • zaś - znowu
  • zausznice - kolczyki
  • zawarte - zamknięte
  • zawiyrać - zamykać
  • zawrzyć - zamknąć
  • zbajstlować - zmajsterkować
  • zbereźny - nieskromny, erotyczny
  • zdechlok - chuchro, zmęczona osoba
  • seblyc sie - rozebrać się
  • zejgeblat - brzeszczot, także piłka do metalu
  • zelter - woda mineralna
  • zerknońć - zaglądnąć, spojrzeć
  • zic - siedzenie, siodełko, taboret
  • zicać - siadać
  • zicherka - agrafka
  • zicnonć - usiąść (zicnońć na klinie - usiąść na kolanie)
  • ziele - chwasty
  • ziemnioki, ziemioki - ziemniaki
  • ziherung - bezpiecznik
  • zipać, zipieć - sapać, rzęzić
  • zmierzły - nieznośny, naprzykrzający się, marudny,(dziecko)nie wyspany
  • znojść, znolyźć - znaleźć
  • zofórt - natychmiast
  • zogówek - poduszka pod głowę
  • zokel, zokiel - lamperia
  • zoki - skarpetki
  • zokle - skarpetki
  • zola - podeszwa buta, podbite oko
  • zolicić, zolycić - zalecać się od zolejty
  • zolyty - zaloty
  • zołza - sos
  • zomek - zamek
  • zojńść - zajść
  • zwyrtać sie - obracać się
  • zymft - musztarda
  • zyrtka - żerdź

Ż

  • żadło, zdrzadło - lustro
  • żeleźniok - piec żelazny, wóz żelazny
  • żić - tyłek
  • zymlok - bułczanka
  • zymła - bułka
  • zymła z karminadlem - bułka z kotletem mielonym
  • żyniaczka - ślub
  • żnonć - pędzić (bardzo szybko biec)

Źródła:

  1. Strona internetowa - godka.pl
  2. Strona internetowa - wikipedia.pl
  3. Konsultacja językowa - mój przyjaciel: *awy*